Het echappement
Het echappement van een mechanisch horloge dient om het echappementwiel met bepaalde tussenpozen te laten draaien. Dit "hakt" de tijd en maakt het mogelijk om te tellen. Als de rotatie zo via tandwielen wordt overgedragen dat de minutenwijzer een keer per uur draait, bespaart men zichzelf tellen.
De vorm van het echappement dient om zoveel energie in de periodieke trilling over te brengen dat deze niet stopt of doorgaat met oscilleren. De in de animatie getoonde ankergang laat zien dat het anker de beweging van de slinger naar rechts en naar links ondersteunt.
Afbeeldingen: CC-licentie
Hoe fijner de tijd is verdeeld en hoe goed de energiestroom van de aandrijving naar het behoud van de trilling is ontworpen, hoe beter de nauwkeurigheid van een horloge. Er zijn talloze soorten echappement voor mechanische horloges.
Waag (barwag, lepelwaag, foliot)
De Waag in zijn verschillende vormen is de vroege (14e eeuw), nog onvoltooide vorm van versnellingsbediening. Bij de balkschalen hangt de balk met de spil aan een draad. De oscillatieperiode kan worden geregeld door gewichten te verplaatsen. Vaak werd de doorbuiging beperkt door varkenshaar. Aan de spil zijn twee metalen plaatjes bevestigd die in het echappementwiel grijpen.
Spindel echappement
Halverwege de 17e eeuw werd de Waag vervangen door de slinger (Christiaan Huygens). Het heeft een veel hogere nauwkeurigheid, zodat een minutenwijzer logisch was.
Het kroonwiel, in rotatie gebracht door het gewicht, beweegt de spil en de slinger in één richting totdat de tweede lob stopt en de beweging omkeert.
In 1675 gebruikte Christiaan Huygens een spiraalveer als klok in een zakhorloge. Dit bracht de precisie van de slinger over op draagbare klokken.
Afbeeldingen: CC-licentie Wikipedia
Anker echappement
De anker echappement is een haak-echappement uitgevonden door Robert Hooke in 1676. Een ankervormige haak, bevestigd aan de slinger op een as boven het ontsnappingswiel, regelt het vrijgeven van het ontsnappingswiel en houdt de beweging van de slinger gaande door de druk van de tanden van het wiel.
De hogere precisie verving de spillegang.
Tekening: CC Licentie Wikipedia
Grasshopper-echappement
Het sprinkhaan-echappement is ontwikkeld door John Harrison tussen 1722 en 1737. Hij gebruikte ze in zijn scheepschronometers H1, H2 en H3, waarmee hij het lengtegraadprobleem oploste.
Afbeeldingen: CC-licentie Wikipedia
Op de volgende pagina vindt u een filmpje waarin wordt uitgelegd hoe het echappement werkt in de H1.
Animatie: Manfred Göllner
De schaar echappement
(Amant-echappement, pen-echappement, Mannhard-echappement)
De schaar echappement is uitgevonden door de Franse horlogemaker Louis Amant in 1741 en verbeterd door Jean André Lepaute in 1753. Vanaf ongeveer 1800 verving het vaak het spillegang- of hefboomechappement van Comtoise-klokken, omdat het een grotere nauwkeurigheid bereikte.
Volgende pagina: Film
